Nie taki straszny tryb manualny jak go piszą!

Przez wiele lat fotografowałem na ustawieniach auto. Nie wstydzę się tego, choć teraz już bym tego nie powtórzył (za wyjątkiem szybkich zdjęć telefonem). Z czasem zacząłem korzystać z dedykowanych ustawień (w aparatach często nazywanych jako SCENE) pod różnego rodzaju “sceny”, które miały znaczący wpływ na zdjęcie, ale wciąż nie zawsze osiągałem efekt, który uzyskać chciałem.

Jeśli myślisz nad zakupem aparatu z wymienną optyką lub już taki posiadasz, grzechem jest robienie zdjęć na automatycznych ustawieniach, tak samo jak i w formacie .jpg - ale to historia na osobny wpis, bo i tak wszystko ma swoje ustępstwa od reguły.

Zupełnie inne ustawienia dobierzesz do fotografii rowerzysty w ruchu, a inne do nocnych zdjęć gwiazd. Aparat rozpozna panujące warunki, ale nie rozpozna Twoich intencji, nie zamrozi za Ciebie ruchu rowerzysty czy nie wydłuży czasu naświetlania tak bardzo by gwiazdy były doskonale widoczne.

Do osiągania zamierzonych celów niezbędne jest poznanie ustawień swojego aparatu. Nie trzeba porywać się od razu na tryb M(anualny), ale małymi kroczkami możemy zapanować nad efektami swojej pracy.

Osobiście nawet w telefonie, jeśli mam chwilę czasu, odpalam tryb ustawień manualnych. Jak mam przy sobie jeszcze komórkowy statyw to jestem w stanie osiągnąć niemal każdy efekt i wcale nie potrzebuję do tego lustrzanki.*

*Słowa te dotyczą fotografii krajobrazowej pod media społecznościowe, ewentualnie wydruki, ale nie w wielkich formatach.

Najważniejsze pojęcia

Jak spojrzysz na pokrętło trybów swojego aparatu znajdziesz tam różne skróty (w zależności od producenta będą inaczej oznaczone).

TRYBY:

M - pełen tryb manualny. W nim to Ty masz pełną kontrolę nad ustawieniami. A/AV - priorytet przesłony. Tutaj posiadasz władzę nad siłą rozmycia tła na zdjęciu, tzw. bokeh, efektem ubocznym jest zmiana jasności fotografii. S/TV - priorytet migawki. W tym wypadku zmiana ustawienia wpłynie na “zamrożenie obiektu” lub jego “rozmycie” oraz ponownie na jasność zdjęcia.

PARAMETRY DODATKOWE:

EV - wartość ekspozycji. Najprostszym językiem pozwala nam ściemnić lub rozjaśnić zdjęcie w trybach A/AV oraz S/TV - wpływa odpowiednio na dostępne dla danego trybu parametry. ISO - wrażliwość matrycy. Im wyższa wartość tym jaśniejsze zdjęcie, ale i większe “szumy” na nim.

Jeśli powyższe wyjaśnienia wciąż wydają się czarną magią, nie wiecie jak je wykorzystać lub wydają się mieć identyczne zastosowanie, bo wszędzie pojawia się jasność zdjęcia, to zapraszam do dalszej części, gdzie na praktycznych przykładach pokażę działanie każdego ustawienia z osobna.

Pod każdym zdjęciem znajdziesz informacje o parametrach zdjęcia. Przykład: ISO 200 f/5.6 1/250s Oznacza to, że wartość ISO była ustawiona na 200, przesłona była otwarta/przymknięta do wartości 5.6, a czas naświetlania zdjęcia wyniósł 1/250 sekundy.

Do stworzenia testowych zdjęć użyłem zestawu: Nikon D90 + obiektyw Nikkor 50mm 1.8G

Priorytet przesłony (A/AV)

Nie myl literki A z napisem AUTO, oba te symbole pojawiają się równocześnie na naszych aparatach i służą do zupełnie innych rzeczy. Każdy obiektyw posiada minimalną i maksymalną przesłonę. Jest to parametr poprzedzany często literką f, np. f/2.8. Im niższa wartość np. f/1.8 tym tło będzie bardziej rozmazane - tzw. efekt bokeh pożądany np. w fotografii portretowej, wtedy ładnie odcina się punkt ostrości, nic nas z tyłu nie rozprasza. Oznacza to również, że nasze zdjęcie będzie jaśniejsze. Jeśli ustawimy przesłonę rzędu f/16 obraz będzie ostry niemal na całej powierzchni, a jasność zdjęcia drastycznie spadnie i będzie trzeba ją podbijać innymi ustawieniami o czym w dalszych częściach artykułu.

Należy też pamiętać, że efekt rozmazania przy niskich przesłonach nie dotyczy wyłącznie tego co z tyłu zdjęcia, choć to w takim kontekście o nim się zazwyczaj wspomina. Przekonasz się o tym czytając dalszą część wpisu.

Efekt głębi ostrości

W tej części pokażę Ci na przykładach jak zmiana przesłony wpływa na ostrość na zdjęciu. Przesłonę kontroluję w trybie A/AV, zaś resztę parametrów aparat dobiera automatycznie. Analogicznie będę przedstawiał kolejne tryby.

f/1.8 (najniższa dostępna w danym obiektywie) Ostrość była ustawiona na figurę konia. Jak widzisz, jest to jedyny w pełni ostry pionek. Wszystko co znajduje się bliżej lub dalej zostało mniej lub bardziej rozmazane.

Parametry: ISO 200 f/1.8 1/400s

f/4 Największą różnicę zobaczymy patrząc na pierwszy i ostatni pionek, są zdecydowanie mniej rozmyte. Wieża oraz goniec są niemal tak samo ostre jak koń.

ISO 200 f/4 1/100s

f/16 (najwyższa dostępna w danym obiektywie) Przy maksymalnie przymkniętej przesłonie całość fotografowanej sceny jest niemal identycznie ostra. Zwróć uwagę, jak zmienił się czas naświetlania fotografii przy pierwszym i ostatnim zdjęciu. Przy przesłonie f/1.8 wynosił jedynie 1/400s, natomiast przy f/16 - 1/5s, co oznacza, że bez statywu raczej ciężko byłoby uzyskać stabilne ujęcie.

ISO 200 f/16 1/5s

Zmiana jasności

Aby zaprezentować jak zmienia się jasność zdjęcia w zależności od parametru przesłony użyłem trybu manualnego, gdzie zmieniałem wyłącznie wartość przesłony. Tak samo będę tworzył przykłady dla pozostałych parametrów omówionych w tekście. Ten przykład pokaże Ci dlaczego warto opanować wszystkie ustawienia. Jeśli chcesz mieć zdjęcie ostre na całej powierzchni kadru musisz innymi parametrami podbić jasność zdjęcia.

f/1.8

ISO 200 f/1.8 1/125s

f/5.6

ISO 200 f/5.6 1/125s

f/16

ISO 200 f/16 1/125s

Priorytet migawki (S/TV)

Zamrożenie ruchu

W przypadku, gdy mamy do czynienia z szybko przemieszczającym się obiektem np. samochód wyścigowy czy sportowiec należy korzystać z krótkich czasów naświetlania, aby fotografowany obiekt nie był rozmazany. Jeśli chcemy by ruch był rozmyty, albo otrzymać efekt “gładkiej wody” często stosowany przy np. górskich wodospadach - wtedy musimy wydłużyć czas otwarcia migawki.

Tutaj miałem największy problem ze stworzeniem przykładu w domowych warunkach bez pomocy osób trzecich. Mam nadzieję, że uda mi się pokazać różnicę na przykładach jakie przygotowałem.

1/200s

Zwróć uwagę, że górna kropla, która tworzy się na kranie jest niemal nieporuszona. Aby unieruchomić również krople spadające czas naświetlania musiałbym jeszcze bardziej skrócić.

Przy okazji możemy również zaobserwować ponownie efekty zmiany przesłony. By wyrównać poziom jasności światła aparat zmieniał jej wartości wraz ze zmianą czasu naświetlania. Chyba nie ma wątpliwości, że tło na pierwszym zdjęciu wygląda najlepiej?

ISO 400 f/1.8 1/200s

1/50s

Ponieważ wydłużyliśmy czas naświetlania górna kropla przestaje być ostra, a krople spadające w dolnej części zdjęcia się w tym wypadku wtapiają w tło i rozciągają.

ISO 400 f/4 1/50s

1/5s

Przy tak długim czasie naświetlania spadające krople tworzą wrażenie jedności, zostawiają po sobie tylko smugę na początku swojej drogi.

ISO 400 f/13 1/5s

Zmiana jasności

Im dłuższy czas naświetlania tym zdjęcie będzie jaśniejsze, dlatego w nocy np. fotografując gwiazdy używa się czasów rzędu 15-25 sekund.

1/2500s

ISO 200 f/2.8 1/2500s

1/250s

ISO 200 f/2.8 1/250s

1/50s

ISO 200 f/2.8 1/50s

Wartość ekspozycji (EV)

Tym parametrem możemy kazać naszemu sprzętowi przyciemnić bądź rozjaśnić zdjęcie w zależności od efektu jaki chcemy uzyskać (zmiany nie będą działać w trybie manualnym - M). Tak na prawdę zmieniając EV mówimy aparatowi jak ma dostosować pozostałe parametry w trybie A/AV i S/TV.

EV 0

EV -5

EV +5

Osobiście tym parametrem przejmowałbym się raczej najmniej, ponieważ spokojnie i w prosty sposób możemy go poprawić w programach do obróbki, szczególnie fotografując w plikach raw.

Wrażliwość matrycy (ISO)

Poziom szumów

Osobiście nie jestem zwolennikiem zmiany ISO, może ze względu na zakres mojego sprzętu tylko 200-3200, gdzie przy 800 szumy przy portretach są już dosyć widoczne, ale jest to przydatny parametr, który może nas uratować w trudnych warunkach oświetlenia. Możemy go obsługiwać niezależnie w każdym z omawianych trybów manualnych. Niestety coś za coś, im wyższa wartość tym bardziej spada jakość naszego zdjęcia i zaczynają pojawiać się “szumy”. Doskonale zauważymy je przy przybliżeniu fragmentu zdjęcia.

ISO 200 (najniższa wartość testowanego aparatu)

ISO 200 f/2,8 1/200s

ISO 1600

ISO 1600 f/4.5 1/500s

ISO 3200 (najwyższa dostępna w testowanym aparacie wartość)

ISO 3200 f/5.6 1/800s

porównanie trzech wartości

Zmiana jasności

W przypadku parametru ISO im wyższa wartość tym nasze zdjęcie będzie jaśniejsze.

ISO 200

ISO 200 f/2.8 1/125s

ISO 800

ISO 800 f/2.8 1/125s

ISO 3200

ISO 3200 f/2.8 1/125s

Tryb manualny (M)

Gdy poznasz i opanujesz wcześniej wyjaśnione pozycje możesz zacząć operować wszystkimi ustawieniami na raz. Jak można zauważyć są one ze sobą powiązane.

Trójkąt ekspozycji

Tryb manualny nie jest świętością! Nie musimy z niego korzystać cały czas, żeby być bardziej profesjonalni. Są sytuacje, gdzie zdecydowanie lepiej korzystać z trybów kontrolując jeden główny parametr i ISO. Co to za sytuacje? W szczególności reportaże, gdzie nie powtórzymy ujęcia, wszystko dzieje się dosyć szybko, więc nie mamy czasu na dobieranie ustawień przechodząc np. z kościoła na dwór w przypadku ślubów. Wtedy najwygodniej pracuje się w trybie A/AV kontrolując jedynie jak bardzo ostrą chcemy mieć całą płaszczyznę zdjęcia.

Kilka przykładów praktycznych:

Jeśli fotografujemy w ciemnym wnętrzu i nie mamy ze sobą statywu ani lampy możemy zwiększyć wartość ISO pozostawiając krótki czas otwarcia migawki, by zdjęcie nie było poruszone. Niestety odbije się to na jakości zdjęcia, ponieważ zwiększą się szumy. Jeśli mamy pod ręką statyw i fotografujemy nieruchomy obiekt możemy pokusić się o wydłużenie czasu naświetlania i pozostaniu przy najniższej wartości ISO w celu uzyskania najlepszej jakości obrazu.

Przy fotografii krajobrazowej zależy nam raczej na dużej ostrości fotografii, nie potrzebujemy nic rozmazywać. Dlatego powinniśmy fotografować przykładowo na przesłonach rzędu f/8 i wyższych. To spowoduje jednak przyciemnienie zdjęcia, aby odzyskać światło możemy zdecydować się na dłuższy czas naświetlania lub podniesienie ISO.

To jeszcze warto wiedzieć

Nie ma czegoś takiego jak idealne ustawienia. Ba! Nie ma czegoś takiego jak idealne zdjęcie. Są pewne zasady, które należy poznać. Po co? Aby potem móc te zasady łamać. Rób to co podoba się Tobie, a nie książkom od fotografii.

W powyższym artykule skupiłem się na pokazaniu zasad działania konkretnych ustawień. Niestety to tylko wierzchołek góry lodowej. Istnieje masa przeliczników, które powiedzą nam jaki czas otwarcia migawki pozwoli nam na nieporuszone zdjęcie (zależy on od ogniskowej obiektywu), kiedy użyć statywu, jak zastąpić pilot do zdalnego wyzwalania by przy fotografii nocnej nie poruszyć aparatem przy wciskaniu spustu migawki, czym jest czas naświetlania BULB i jak możemy go wyzwolić, dlaczego lampa reporterska potrafi zablokować nam możliwość zejścia poniżej 1/250s, dlaczego nie wskazane jest by używać najniższych możliwych wartości przesłony i wiele wiele innych zagadnień. Jeśli ten artykuł Wam się spodoba to myślę, że w przyszłości mógłbym wrócić do tych tematów.

Zabawa ustawieniami w praktyce

Odpowiednio dobrany czas naświetlania pozwala wykonać zdjęcia z ręki bez obawy o ich poruszenie.

Ważny parametr: 1/125s

ISO 200 f/3.5 1/125s - 128. Plener Migawki Radia Szczecin

Przy długich czasach naświetlania należy pamiętać by aparat pozostał w pozycji nieruchomej, inaczej możemy osiągnąć dziwne efekty. W tym wypadku zapomniałem, że wcisnąłem spust migawki i zacząłem przenosić statyw. Ważny parametr: 30s

ISO 800 f/3.5 30s - Jasne Błonia - Szczecin

Jeśli zdjęcie będziemy naświetlać kilka sekund to wyciągniemy ze zdjęcia więcej detali i będzie ono jaśniejsze, ale należy pamiętać, że wszystko co pojawi się w kadrze pozostawi po sobie ślad. Ważny parametr: 2s

ISO 200 f/4 2s - Pałac Ziemstwa Pomorskiego - Szczecin

Oczywiście efekt ten możemy obrócić w zaletę i tworzyć “szybkie tramwaje” ;) Ważny parametr: 1.6s

ISO 200 f/25 1.6s - Hotel Dana - Szczecin

Udało mi się znaleźć dwa przykłady użycia krótkiego czasu naświetlania, ponieważ na co dzień nie mam zbyt wielu okazji do fotografii obiektów w ruchu. Wiadomo, że ptaki, aby latać dosyć szybko poruszają skrzydłami, więc należy użyć krótkiego czasu jeśli chcemy otrzymać nieporuszone zdjęcie. Ważny parametr: 1/2000s

ISO 200 f/5.6 1/2000s - Nowe Warpno

Chyba świetnym przykładem na “zamrożenie ruchu” jest sesja, którą wykonywałem w siłowni. Aby trener nie zostawiał za sobą smugi ruchu należało użyć krótszego czasu naświetlania niż klasyczne 1/125s pod portrety. W tym wypadku miałem nieco szczęścia, że ujęcie wyszło jak chciałem. Lampa reporterska blokowała mi użycie krótszego czasu. Przy tego typu fotografii nawet 1/1000s może być koniecznym wyborem. Ważny parametr: 1/200s

ISO 200 f/4.5 1/200s

Zwróć uwagę na wygląd dymu z komina, jest gładki, bo składa się z 1,6 sekundy rzeczywistości. Ważny parametr: 1.6s

ISO 220 f/5.6 1.6s - Zespół Elektrowni Dolna Odra - Szczecin

Przy takim temacie nie mogło zabraknąć oczywiście zdjęcia nocnego nieba. Sam temat nocnej fotografii jest bardzo rozległy i wymagałby osobnego wpisu. To zdjęcie też nie jest idealne, bo robione w centrum miasta a i niebo przy obróbce powinno osiągnąć bardziej turkusowy odcień, mógłbym też podnieść jeszcze ISO i skorzystać z jaśniejszego obiektywu. Ale dziś skupmy się wyłącznie na parametrach fotografii, które znajdziesz pod zdjęciem. Ważny parametr: 30s

ISO 400 f/3.5 30s - Szczecin

Tak jak już wspominałem przy portretach pożądany jest efekt bokeh, czyli rozmazanego tła, a uzyskujemy go przy użyciu niskich wartości przesłony. Ważny parametr: f/1.8

ISO 200 f/1.8 1/5s - pozowała: Julia - https://www.instagram.com/juleczka7901407/

Ważny parametr: f/2.8

ISO 200 f/2.8 1/1000 - pozowała: Julia - https://www.instagram.com/jkureda/

Podsumowanie

Jeśli coś okazało się niejasne to śmiało pytaj w komentarzach, rozwinę temat raz jeszcze. Jeśli gdzieś popełniłem błąd nie bój się zwrócić uwagi, uczmy się razem, będę wdzięczny za podpowiedzi - człowiek uczy się całe życie.

Będzie mi mega miło i przyjemnie jeśli zechcesz podzielić się tym wpisem ze znajomymi tutaj lub na instastories, nie zapomnij mnie oznaczyć, żebym mógł Ci podziękować osobiście!

BONUS

Jeśli obserwujesz mnie na instagramie to wiesz jak powstawała sesja pod ten wpis. W przypadku, gdy jeszcze tego nie robisz lub instastories gdzieś w natłoku innych przeminęło, to chciałbym pokazać jak niewiele potrzeba, by zorganizować sobie stanowisko do zdjęć w domu.

Wiele rzeczy w naszych mieszkaniach nada się do fotografowania, wystarczy lekko otworzyć umysł lub poszukać inspiracji na pinterest.

backstage - domowe studio